Ege’den geçtim.

Benzer dokular ve benzer kokular eşliğinde…

Ayvalık, seni bu sefer arkamda bıraktığım için hiç mi hiç üzülmüyorum. Tam aksine senin o muhteşem doğal güzelliklerini arkama alıp, çapamızı çekip vira bismillah Midilli diyoruz.

Denizin maviliği ve gök kubbenin loş ışıltısı altında açıldık yine denizlere. Bu sefer sizlere biraz farklı anlatıyorum bu gezimizi. Yaşarken yazıyorum. Canlı canlı yazıyorum Cunda’dan selamlarımı, kidonya, kalamar ve deniz kokulu sahillerinden. Hatta şu anda kim bilir kimler hangi deniz canlıları benimle seyir halinde. Bakalım göreceğiz.

Ege Denizi’ni almışım önüme, engin mavi sularından komşunun rengârenk cumbalı evlerini tasvire dalmışım. Tek el sallayanım arkadaki şeytan sofrası.

Nihayet Lesvos adası, Midilli!

Ada doğu ve batı arasındaki konumu ile Kuzey Ege Bölgesi’nde bulunmaktadır. Bin 636 kilometrekarelik yüzölçümü ile Yunanistan’ın üçüncü büyük adasıdır. Ada Türkiye kıyılarına yakınlığı ile meşhurdur. (Ayvalık - Midilli 50 dakika katamaran deniz yolculuğu!) Doğusunda Edremit Körfezi ile kuzeyinde Müsellim Boğazı’yla komşudur.

Ada iki muhteşem körfezle taçlandırılmıştır; Kalloni Körfezi ve Yera Körfezi!  

Başlıca görülmesi gereken yerleri; Thermi, Agi Paraskevi, Mandamados, Kalloni, Mythimna (Molivos veya Osmanlı’daki adıyla Molva) Petra ve Plomari olarak sıralanabilir.

Adanın iklim kuşağı Akdeniz iklimidir. Yılın önemli bir kısmı açık ve güneşli geçer. Deniz kıyısınca bir inci kolye gibi sıranmış olan balıkçı kasabalarında tarih, turizm ve yeme içme kültürü iç içe yaşamaktadır. Kıyı boyunca deniz lokantaları (taverna) ziyaretçilerine özellikle bir dinlenme ve gevşeme hissi vermektedir. Lesvos aynı zamanda Bizdeki rakı gibi gibi Yunan içkisiOuzo’nun da merkezidir. Yunanistan’da tanınmakta olan birçok ouzo markası burada harmanlanmaktadır.  Adanın en meşhur ürünleri arasında, altın sarısı rengiyle zeytinyağı ve peynirleridir. Adanın takriben onbir milyon zeytin ağacı bulunmaktadır ve bu ağaçlardan ortalama olarak 15 bin ton civarında zeytinyağı elde edilmektedir. Bu miktarı küçük bir kısmı ada halkı tarafından tüketilirken önemli bir kısmı da tümüyle ihraç edilmektedir. Lesvos zeytinyağı, dış piyasalarda üstün kalitesiyle büyük rağbet görmektedir. En önemli karakteristiği rengi, tadı, aroması ve içerdiği besleyici unsurlarıdır. Özellikle Ladotiri (ladi=yağ ve tri= peynir) peyniri, menşei uluslar arası alanda tescillenmiş diğer bir ürünüdür.

Denizlerindeki çeşitlilik ve iklim şartları nedeni ile balıkları son derece lezzetlidir. En önemli deniz ürünleri arasında sardalya, kabuklu deniz ürünleri ve Kalloni Körfezi’nde avlanan kolyoz, uskumru, hamsi, torik gibi balıklardır.

Adanın diğer önemli bir yemeği de tuzlu balıktır. Tuzlu balık üretim işi bir öz beceri işidir ve sırları kuşaktan kuşağa aktarılarak süregelmektedir. (Tuzlu balıklar, içleri temizlenmiş ve tuzda dinlendirilmiş olarak, daha lezzetli, daha aromalı ve daha kıtır olsun diye yıllardır yöre halkı tarafından en eski yöntemlerle, el işi olarak yapılmaktadır.)

Şimdi, Lesvos Adası’na gelip ouzo hakkında bilgi vermemek olmaz.

Adada içki üretimi ve özellikle ouzo üretimi 19 yüzyıldan beri süregelmektedir. Ouzo son 200 yıldan beri Yunanlıların geleneksel içkisidir. Adada 1800 yıllarından beri üretilmekteydi ve özellikle Ortadoğu ülkelerine ihraç edilmekteydi. Lesvos Adası’ndaki ouzo üretimi Ege Bölgesi’ndeki üretimin en kalitelisidir. Tamamen geleneksel şekilde, aromatik bitkilerin bakır imbriklerde damıtılması ile üretilir. Ouzo, Lisvori yöresinde yetişen tatlı anason tohumlarından ve diğer çeşitli aromatik bitkilerin, alkol karışımlarını aromatize etmeleri ve damıtılmaları sonucunda üretilmektedir. İçerdiği alkol oranı yüzde 38,5 ile yüzde 48 arasındadır. Adada 20’ye yakın üretim tesisi bulunmaktadır. Ouzo, eski yıllarda ‘rakaria’tabir edilen küçük ve yerel damıtım yerlerinde imal edilmekteymiş. 19. Yüzyıl sonlarından itibaren bu geleneksel imalathaneler, önemli bir gelişme göstererek, üretim ve ihracatlarıyla önemli birer sanayi dalı haline gelmişlerdir.  Günümüzde kokulu ve tatlı içimli Plomari Ouzo’sunu üreten dört ana imalatçı burada kurulmuştur.

Osmanlı’da Lesvos Adası, adadaki yetiştirilen çeşitlilikten dolayı ’imparatorluğun bahçesi’ olarak adlandırılmaktaymış.  Zaten ada Akdeniz tarzı beslenmenin de en iyi temsil eden mutfaklardan biri! Bunu bugün sanki kanıtlarcasına, kendi kendilerine yeterli, geleneklerine ve güzel yaşamağa alışkın Lesvos’luların yaptıkları, bugün en basit yemeği bile özenle yapıldığından ve dengelenmiş aroması ile herkese sevdirebilirler inancındalar. İçi doldurulmuş kuzu yemeği, kabak köftesi, soğanlı dolma, pirinç veya kıymalı yaprak dolması, peynirli veya pirinçli kabak çiçeği dolması, soğanlı pide, salyangoz yemekleri, çeşitli mantar türleri, ayrıca deniz kokan taze balıklar, sübye, kalamar, ve karides gibi deniz ürünleri en önemli yemeklerindendir. Adanın tatlıları da olağanüstüdür;  badem tatlıları, ayva ezmesi (marmelad) , bademli tereyağı, zeytinyağlı veya lor peynirli baklava üzerine tarçın ve karanfilli şurup bilinen tatlılarıdır.

Lesvos Adası, 2012 yılında UNESCO’ nun Uluslar arası Jeopark Cemiyeti’nin üyesi olmuştur. Özellikle Sirgi’deki taşlaşmış orman, dünyanın en önemli jeolojik anıtlarından biridir.

Midilli, Lesvos Adası’nın başkentidir. Ada idaresinin ve ticaretinin yapıldığı yerdir. 

Midilli 80 ve 90’lı yıllarda inşa edilmiş olan bahçeli konakları ile de anılmaktadır. Limanın tam karşısında, adeta adaya gelen ziyaretçileri karşılayan hürriyet heykeli bulunmaktadır.

Epano Skala (Yukarı İskele) bölgesinde Halim Bey Köşkü ada halkı ve ziyaretçilerine, Yunan ve yabancı ressamların sergisini sunmaktadır. Yeni Cami, Midilli Çarşısı’nda yerini almaktadır.  Midilli Antik Tiyatro’da şehrin kuzeybatı ucundaki Agi Paraskevi tepesindedir. Şehrin çıkışında Veria yöresinde Theofilos Resim Müzesi’ni bulabilirsiniz.

Thermi kasabası Midilli’nin 11 kilometre kuzeyindedir. Bölge termal sularıyla, yazlıkçıların en fazla uğrak yerlerindendir. Sarlıca Palas Oteli, günümüzde kullanılmasa da görülmesi gereken yerlerindendir. Sarlıca kelimesi, ‘sarı’ ve ‘ılıca’ kelimelerinden oluşmaktadır. Thermi Kanoni Sahili, ‘Mavi Bayraklı’ ödülü, sığ suları, ince kumu ile mükemmel bir keyif sunmaktadır.

Midilli’den 30 kilometre uzaklıktaki Man’ Katsa Şelaleleri görülmeğe değerdir. Yazar Paraskevaidas’ın yazdıkları ve anlatılan hikayelerde dinlemeğe değerdir.

Mandamados kenti Midilli’den 37 kilometre uzaklıkta ve denizden 150 metre yüksekliktedir. Adını Türkçe’deki manda kelimesinden almaktadır. Köy zengin kültürü ve şarkı repertuvarı ile anılmaktadır. Fakat en önemli yeri 1750 yılında yapılmış ve baş meleğe adanmış olan Taksiarhis Manastırı’nın bulunmasıdır.  Burada her yıl Paskalya bayramının ikinci haftasında binlerce kişinin ziyaretçi akını yaşanmaktadır.

Pelopi Köyü 400 metre yükseklikte güzel bir geleneksel köy görüntüsünde yayılmaktadır. Köydeki yürüyüş esnasında masallardaki gibi 1870 yılından kalan avlu duvarları ile çevrilidir. Pelopi Köyü’nün geçmişini tarihe ilgi duyanlar açısından oldukça ilgi çekicidir.

Adanın köylerini ve güzelliklerini anlatmaya doyamayız fakat burada önemli bir yer var ki Yunan turizm tanıtımına  katkısından bile söz edilmektedir; Plomari!

Adanın Midilliden sonra en kalabalık bölgesidir. Ouzo’nun ve sabunun vatanı olarak bilinmektedir. Mimarisi yolların yapısı ve eski bir liman ve sanayi binaları Plomari’ yi eşsiz bir hale getirmektedir.

Petra Köyü, Molivos  yerleşiminden  beş dakika uzaklıkta bir sahil kasabasıdır. Petra kelimesi Yunanca da taş veya kaya anlamına gelmekte olup, yöre bu adı köyün tam ortasında bulunan 35 metre yüksekliğindeki kayadan almaktadır. Bu kayanı üzerinde  Panagia Glikofilusa (Sevgiyle Öpen Meryem)  kilisesi bulunmaktadır. Petra Köyü bugünkü hali ile çok canlı bir yaşam ve turizm merkezi halindedir. Lesvos sahillerinden en güzeli ve tüm deniz sporlarının yapabileceğiniz, altın sarısı kumsalları ile sizleri beklemektedir.

Mithimna - Molivos adanın kuzey ucunda Ortaçağ döneminden kalma kalesi ile büyük bir kaya üzerine inşa edilmiştir. Molivos Köyü 1965’ten beri koruma içine alınmış ve bu yüzden kendi karakteristik özelliğini koruyabilmiştir. Ortaçağda denizden gelebilecek saldırılara karşı koyabilmek için dik kayalıklar üzerine kurulmuştur. Osmanlı dönemi etkilerini de taşıyan bu tarihi kasaba da görülmesi gereken Lesvos güzelliklerindendir.

Durun bir şey daha ekleyeceğim; şimdi şehirleşme devam ederken, geleneksel üretimler dışlanmamış ve tüm adalılar yerel üretimlerine, ürünlerine sahip çıkmışlardır, özellikle de kadınlar…

Ada genelinde 17 adet Kadın Ziraat Turizm Kooperatifi vardır. Bu kooperatifler kadın arkadaş gruplarının ekonomiye ve yerel ürünlere katkısının güzel bir örneğini oluşturmaktadır. Kadınlar bu yöresel lezzetlerle aile bütçelerine katkıda bulunurken, diğer yandan da yöre ürünlerinin unutulmamasını ve turizmde kullanılmasını sağlamaktadırlar.

Bu size bir şey anlattı mı? Veya hatırlattı mı?

Doğa, tarih ve  kültür derken bu yolculuğumu, yaşadığım bir anı ile taçlandırmak isterim. Köy köy gezerek anlatmağa çalıştığım bu güzel adanın nimetleri saymakla bitmez. Lakin önemli bir anekdot olarak bu Plomari OUZO adamların başına ne işler açmış gelin görün isterim.

Yol kenarındaki yaşlı Yunanlı teyzeye ouzo nerede yapılıyor diye sorayım dedim. Cevap gecikmeden geldi; “Her yerde!”

Ve ekledi; “Barbagiani ve Plomari imalathaneleri turistik ziyarete açık. Tadımlık ouzo da var!”

Yunanlıların biraz tembelliklerini şimdi daha iyi anlıyorum. Onlar ouzo içerek turizm ve tarihi tanıtıyor, biz içmeden tarih yağmalıyoruz. Sebebi ne olursa olsun ülkenin değerlerini tanıtmak ülkenin tanıtımı için önemli bir unsur oluyor.  

Sağlıcakla kalın,