(Türker Küpcük)

İngiltere Başbakanı David Lloyd George’un (1938) sözleriyle ortaya koyduğu gibi yüzyıllar nadir olarak dâhi yetiştirir ve 20’inci yüzyılın dâhisi ise Türklerden çıkmış ve tarih onların önüne çıkarmıştı.

Doğumunu soranlara, onurlu bir mücadelenin başlangıcı saydığı ve Nutuk’ta bir ulusun milâdı olarak kayıt altına aldığı gibi “Mayıs’ın 19’u” diye cevaplayan Türkiye Cumhuriyeti’nin banisi Mustafa Kemal Atatürk kısacık ömrüne çok başarıları sığdıran birisiydi.

Yıkılmış bir imparatorluğun enkazından modern bir ülkeyi inşa eden Atatürk’ün yaptıkları ve ulusu için ne denli önemli ve de eşsiz bir önder olduğunu anlatmaya elbette yüzlerce sayfa anca yeter.

Bu yazının konusu bu eşsiz ve dahinin uğurlanış sırasında yaşananlar oluşturuyor.

1929 baskılı D. Von Mikusch'un “GASI MUSTAFA KEMAL” kitabının arasında sıkıştırılan ve 1938 yılına ait bir Alman gazetecinin kaleminden neşredilen gazete kupüründe yazılanlar çok etkileyici.

Alman gazetecinin kaleminden Mustafa Kemal Atatürk’ün son yolculuğuna uğurlanışını anlatan haber Avrupa kamuoyuna bu satırlarla anlatılıyordu:

21 Kasım 1938/Ankara. Atatürk'ün cenazesi O’nun son zaferi oldu. Cenaze töreninde tüm tezatlar susmuştu. Türk ve Alman askerleri naaşının arkasında yürüyorlardı. Sovyet lideri Stalin ve Alman Führeri Hitler'in temsilcileri aynı sıradaydı. İspanya lideri Franco çelenk göndermişti. Atatürk’ün naşının önünde faşistler, demokratlar ve komünistler saygı için eğildiler. Türk halkının her kesimi ağlıyordu. Fakir ve zengin, alt ve üst arasında hiç bir fark yoktu. Ankara bugün dünyanın şimdiye kadar gördüğü en etkileyici cenaze törenine tanıklık ediyordu.

Tören, bir süvari bölüğü tarafından açıldı. Onların arkasından bir topçu bölüğü ile ellerinde bayraklarla ve bando ile cumhuriyet muhafızları geliyordu. Sonra askeri okulların öğrencileri ve alfabetik sırayla önce Almanlar olmak üzere Bulgarlar, İngilizler, Fransızlar, Yunanlılar, Romenler, Ruslar ve nihayet Yugoslavlardan oluşan ordu birlikleri temsilen mangalar yer alıyordu. Tören yürüyüşü sırasında her dilde komutlar göğe yükseliyordu. Almanca komutu Farsça komut, Yunanca komutu Rusça komut takip ediyordu. Ruslar cenaze töreni için Karadeniz filosunun bir müfrezesini göndermişti. Çelik miğferli ve SS (Nazi) üniforması içindeki Baron V. Neurath kolu yukarıda, Prusya merasim yürüyüşüyle geçen Alman bahriye birliğini selamlıyordu. Yabancı birlikleri Türk Ordusu denizcileri takip etti. Bando, Chopin'in cenaze marşını çalıyordu. Onların arkasından büyük liderin naaşını taşıyan top arabası geliyordu. Top arabasının her iki tarafında kılıçlarını çekmiş 12 general yürüyordu. Mütevazi giyimli yaşlı bir kadın, tek aile üyesi olarak Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Atadan eşinin kolundaydı. Onları, kanunun öngördüğü şekilde yalnız olarak Türkiye Cumhuriyeti’nin yeni başkanı İsmet İnönü takip ediyordu. Onun arkasında tek sıra halinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Fethi Okyar, Başbakan Celal Bayar ve Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak geliyordu. Yabancı özel misyonların renkli üniformaları renkli harika bir görüntü teşkil ediyordu. Atatürk’ün cenaze töreninde dünyanın tüm ülkeleri temsil ediliyordu. İtalyan heyetine eski Milletler Cemiyeti delegesi Baron Aloisi, Fransız heyetine İçişleri Bakanı Sarraut, Yunanistan heyetine ise Başbakan Metaksas başkanlık ediyordu. Onların arkasından Türkiye hükümeti üyeleri, milletvekilleri, devlet memurları ve subaylar geliyordu. Bir bölük piyade ile görkemli cenaze alayı son buluyordu.

Cenaze alayı saat 12’de, Atatürk’ün şanına layık bir Anıtkabir yapılıncaya kadar geçici istirahatgahı olacak olan Etnografya Müzesi’ne ulaştı. Yaşamında imkansızı mümkün kılmış olan Mustafa Kemal Atatürk ölümünde de aynı şeyi yaptı. O’nun naaşının arkasında ilk defa birbirleri ile savaşan İspanyol Cumhuriyet Hükümeti’nin temsilcileri ile Franco’nun resmi olmayan askeri idaresinin temsilcileri yürüyorlardı.

Müzenin önüne gelindiğinde cenaze generaller tarafından top arabasından alınarak salona taşındı. Orada, cumhurbaşkanı ve Atatürk'ün kız kardeşinin yanı sıra yüksek yetkililer toplanmıştı. Üç dakikalık saygı duruşunda salona sessizlik hakimdi. Hiç konuşulmadı. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü müzeden ayrılmasıyla birlikte resmi cenaze töreni de tamamlanmış oldu.

Atatürk’ün cenaze törenine dünyanın dört bir  yanından 20 bini bulan çelenk gönderilmişti. Çelenkleri Ankara’ya getirmek için sekiz tren vagon kullanılmıştı. Müze içinde naaşın her iki tarafına sadece devlet başkanlarının gönderdikleri çelenkler konuldu. Diğer çelenkler, yaşamı sırasında kendisi için yapılan anıtlarda yerlerini aldılar.

Tören sırasında bazı küçük olaylar da yaşandı. Yunanistan Başbakanı General Metaksas tören sırasında baygınlık geçirdiği fark edildi ve subayları tarafından cenaze alayından ayrıldı.

Meclisin aldığı karar gereği Türkiye 10 Aralık’a kadar ulusal yas tutulacak. Ülkedeki tüm okullar sekiz gün daha kapalı olacak. Atatürk anıtlarının önünde meşaleler yanıyor ve halk önderinin heykellerinin başında toplanıyor. Yas sadece devlet başkanı için değil, aynı zamanda cumhuriyetin kurucusu ve şekil vereni için de! Atatürk’ün naaşını taşıyan top arabası geçerken askerler gözyaşlarını tutamadılar. Tıpkı Fransa’da imparatorluk muhafızlarının Napolyon’la vedalaşırken ağladıkları gibi.